پرسش :

آیا دلیل جلوتر ایستادن مرد بر زن به هنگام نماز، برترى مرد بر زن را از دیدگاه اسلام اثبات نمى کند؟

پاسخ :
در پاسخ این سؤال توجّه به نکات زیر بایسته است:
1. این مسئله به عنوان یک اصل واجب کلّى در اسلام مطرح نمى باشد چرا که اگر زن و مرد از یکدیگر فاصله داشته باشند، یا بین آنها حائلى مانند پرده یا دیوار باشد و یا در دو سطح مختلف (مثل طبقه اوّل و بالکن بعضى از مساجد) ایستاده باشند و زن جلوتر از مرد باشد، نمازشان صحیح است.
علاوه بر این که بحث تقدّم و تأخّر مرد و زن در جایى است که هر یک از زن و مرد همزمان به نماز بایستند اما اگر یکى از آنها جلوتر به نماز ایستاد وظیفه نفر بعدى است که باید فاصله لازم را رعایت نماید خواه زن باشد یا مرد1.
2. جلوتر ایستادن مرد نشانه برترى مردان نیست چرا که از دیدگاه اسلام، افراد انسان (چه مرد و چه زن) از نظر حقیقت انسانیت و مسائل ارزشى یکسانند و هیچ یک بر دیگرى جز به تقوا و عمل صالح بیشتر، برترى ندارد خداوند متعال مى فرماید:
«إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُم»2؛ «گرامى ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست».
و یا در جاى دیگر مى فرماید:
«مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیاةً طَیبَةً وَ لَنَجْزِینَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یعْمَلُونَ»3؛ «هر کس کار شایسته اى انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالى که مؤمن است، او را به حیاتى پاک زنده مى داریم؛ و پاداش آنها را به بهترین اعمالى که انجام مى دادند، خواهیم داد».
نکته پایانى آن که، آنچه نکوهیده است «تبعیض» است اما «تفاوت» زمینه تکامل و احساس نیاز هر چه بیشتر میان زن و مرد را فراهم مى کند. توجّه به تفاوت زن و مرد در احکام نماز، وضو، حجاب و... همگى در همین راستاست که هر کدام از زن و مرد به این واقعیت بیشتر توجّه داشته باشند و در چگونگى رفتارها و انتظارات در زندگى، وجود تفاوت را باور کنند. در این صورت است که هر کدام از زن و مرد، جایگاه و مسئولیت ویژه خودش را شایسته تر به انجام مى رساند.
از همین رو اسلام در نماز و سایر تعامل هاى مربوط به زندگى به گونه اى احکام و تکالیف زن و مرد را طراحى کرده است که هم با نیازهاى روحى و روانى آنها سازگار باشد و هم به تعالى اخلاقى و معنوى کمک کند. دلیل این که بلند خواندن نماز براى زنان حتى به هنگامى که نامحرم وجود ندارد واجب نشده، نیز توجّه به همین نکته است که روحیه متانت و حیا در بانوان بیش از پیش ایجاد شود تا در زمان حضور مردان، بهترین رفتار را رعایت نمایند.
پی نوشت:
1. وسائل الشیعة، ج3، ابواب مکان مصلى، باب 6و7 و توضیح المسائل آیه اللّه فاضل لنکرانى، ص160 مسئله 901.
2. حجرات 49، آیه 13.
3. نحل 16، آیه 97.
منبع: www.porseman.org